Thưa Anh Chị Em Lam Viên bốn phương,

          Trong Tứ Vô Lượng Tâm: Từ, Bi, Hỷ, Xả; tâm Xả (Upekkha) là khó thực hiện nhất phải không các bạn? Upekkha theo Phạn ngữ gồm 2 từ “upa” và “ikkha” kết hợp lại. Upa là đúng đắn, chân chính, vô tư. “Ikkha” là trông thấy, nhận định, suy luận. Do đó, Upekkha là trông thấy đúng đắn, nhận định chân chính hay suy luận vô tư, nghĩa là không kèm theo lòng ưa thích, ghét bỏ hay bất mãn, cũng không tham, không sân. Upekkha (Xả) không có nghĩa là lạnh lùng, lãnh đạm, bất cần đời, cũng không phải là trạng thái vô ký, không vui không buồn.

          Khinh rẻ, phỉ báng, nguyền rủa… là thói thường của thế gian; cả những người đạo cao đức trọng, trong sạch cũng có thể bị chỉ trích, chê bai, vu oan. Giữa những cơn giống tố của cuộc đời, người trau dồi tâm Xả luôn giữ tâm bình thản.

          Trước 8 ngọn gió làm cho tâm con người dao động, chao đảo: thành – bại, được – mất, khen – chê, hạnh phúc – đau khổ, giữa những thăng trầm của thế sự như thế, đức Phật dạy luôn giữ tâm thản nhiên bằng cách hành tâm Xả thì sẽ được vững chắc như tảng đá lớn sừng sững giữa trời. Đức Phật dạy (trong “Túc sanh truyện”): Trong hạnh phúc, trong đau khổ, lúc thăng, lúc trầm, ta phải giữ tâm như đất. Cũng như trên đất ta có thể vất bất cứ vật gì, dù chua dù ngọt, dù sạch dù dơ, đất vẫn thản nhiên. Đất không giận cũng không thương.

          Như chúng ta đã biết, trong lịch sử nhân loại, chưa từng có một vị giáo chủ nào bị đả kích, sỉ nhục, lăng mạ, mưu hại, vu oan… nhiều như đức Phật nhưng đồng thời Ngài cũng được ca ngợi, tán dương, tôn kính, ngưỡng mộ và sùng bái nhất. Bao nhiêu vua chúa đã kính cẩn khấu đầu lễ bái dưới chân ngài. Như đất, đức Phật nhận lãnh tất cả với tâm Xả hoàn toàn. Ngài dạy chư vị đệ tử của ngài: Vững như voi, mạnh như hổ, chúng ta không nên run sợ trước những tiếng động. Miệng lằn, lưỡi rắn không làm cho ta xúc động. Như gió thổi ngang màng lưới mà không bị vướng trong lưới, tuy sống giữa chợ đời, chúng ta không nên say mê luyến ái những lạc thú huyền ảo và vô thường của kiếp nhân sinh. Như hoa sen, từ bùn nhơ nước đục, vượt lên bao nhiêu quyến rũ của thế gian, chúng ta phải sống trong sạch, luôn luôn tinh khiết, an lạc và thanh bình”

          Như vậy chúng ta thấy rằng kẻ thù trực tiếp của tâm Xả là luyến ái và kẻ thù gián tiếp của tâm Xả là thái độ lãnh đạm, lạnh lùng và xoay lưng lại với cuộc đời (“sống chết mặc bây”). Tâm Xả cũng lánh xa tham ái và bất mãn. Tại sao? Xin thưa, vì đặc tính chính yếu của tâm Xả là thái độ thản nhiên, vô tư và an tĩnh. Người thực hành tâm Xả không bị lạc thú trần gian quyến rũ, không đắm say trong hạnh phúc (cũng có nghĩa là “lánh xa tham ái”); cũng không bị những điều bất như ý làm bực tức, bất mãn, phiền não trong khổ đau. Người có tâm Xả không phân biệt đối xử với người thiện hay bất thiện, không phân biệt đối xử với phàm nhân hay thánh nhân; họ đối xử bình đẳng với tất cả mọi người vì tâm Xả phủ khắp những gì tốt đẹp và những gì xấu xa, những gì khả ái và những gì khả ố, những điều thích thú, vừa ý cũng như những điều nghịch lòng, trái ý.

          Trong Kinh “Hạng Cùng Đinh” có kể câu chuyện như sau: Lúc bấy giờ đức Thế Tôn ở Kỳ Viên, đắp y, mang bát chuẩn bị vào thành Xá Vệ để khất thực. Trong thành Xá Vệ cùng lúc ấy, có một ngưòi Bà la môn cũng đang chuẩn bị để dâng cúng vật thực. Đức Thế tôn ôm bình bát đi từ nhà này sang nhà khác, và đến gần nhà của người Bà la môn. Thấy đức Phật từ xa đến người Bà La môn nói : “Hãy dừng lại, này ông thầy tu kia! Hãy dừng lại, này ông đạo bần tiện đê hèn! Hãy đứng lại đó, này người cùng đinh khốn khổ!”

          Khi nghe như vậy, đức Thế tôn ôn tồn nói: “Này ông bà la môn, ông có biết người cùng đinh là thế nào và cái gì làm cho người ta trở thành cùng đinh không?”

          “Không, quả thật tôi không biết! Này Gotama, tôi không hiểu cùng đinh là thế nào và những gì làm cho ta trở thành cùng đinh; xin hãy chỉ dạy cho tôi!

          Hãy nghe đây ông bà la môn: “Mới sinh ra không ai là cùng đinh, không ai là bà la môn; trở thành cùng đinh hay trở thành bà la môn là do ở hành vi; những hạng người sau đây:

1. Con người dễ nóng giận, nhiều thói hư tật xấu, bản tính giả dối, ưa gạt gẫm, phỉnh lừa… người ấy là cùng đinh;
2. Con người không có lòng bi mẫn đối với chúng sanh, thường làm tổn thương chúng sanh;
3. Người đi tiêu diệt thôn xóm, vây hãm thôn xóm, áp chế và chinh phục, người ấy là cùng đinh;
4. Người nào trộm cắp hay cướp đọat tài sản, của cải của người khác dưới bất kỳ hình thức nào, người ấy là cùng đinh;
5. Người nào giựt nợ rồi bỏ trốn, khi được hỏi thì lại nói ngược “tôi có thiếu nợ gì đâu”, người ấy là cùng đinh;
6. Người nào vì lòng tham giết bạn để đoạt của, người ấy là cùng đinh;
7. Người nào được mời làm nhân chứng mà vì lợi mình đã nói lời giả dối, người ấy là cùng đinh;
8. Người nào dùng quyền lực áp bức hãm hiếp hay dụ dỗ phụ nữ, người ấy là cùng đinh;
9. Người nào mắng chửi hay đánh đập cha mẹ, người ấy là cùng đinh;
10. Người nào giàu có mà không phụng dưỡng cha mẹ già, người ấy là cùng đinh;
11. Người nào khi được hỏi về những điều phải trái thiện ác mà không chỉ dạy hết lòng, còn giấu kín những hiểu biết của mình, kẻ ấy là cùng đinh;
12. Người nào đã làm điều ác mà không biết sám hối, còn giấu nhẹm, ấy là ngưòi cùng đinh;
13. Người nào không đối đãi tốt với người đã đối xử tốt với mình, người ấy là cùng đinh;
14. Người nào lường gạt, khuấy nhiễu, hoặc không dâng cúng vật thực cho một tu sĩ đi khất thực, một đạo sĩ ẩn dật, một người bà la môn… người ấy là cùng đinh;
15. Người nào bị u mê, vô minh che lấp, lại bày trò tiên tri bậy bạ để mưu sinh bất chánh, người ấy là cùng đinh;
16. Kẻ nào tự tâng bốc mình, khinh rẻ người khác, kẻ ấy là cùng đinh;
17. Kẻ nào có tính ưa khấy nhiễu, tham lam vô độ, không biết hổ thẹn, không sợ gây tội lỗi, kẻ ấy là cùng đinh;
18. Người nào mắng chửi, nguyền rủa Phật và các đệ tử Phật, người ấy là cùng đinh;
19. Người nào chưa đạt quả vị A la hán mà tự xưng A La Hán, người ấy là cùng đinh.

          Sau khi nghe những lời giảng dạy của đức Phật, người Bà la môn tán thán công ơn của ngài như sau: lành thay, bạch đức Gotama! Cũng như người kia dựng lại ngay ngắn một vật đã bị lật đổ, hay khám phá ra một vật đã được giấu kín, hay vạch đường chỉ lối cho người lạc bước, hay cầm đèn soi sáng trong đêm tối… giáo pháp của ngài thật cao thượng, con xin được quy y với đức Gotama, nơi Giáo pháp của ngài và nơi các vị đệ tử của ngài!

          Thưa Anh Chị Em,
          Tâm Xả của đức Thế tôn đã cảm hoá người Bà La Môn một cách kỳ diệu, từ một người không hiểu biết, phát ngôn bừa bãi, ông ta quay góc 180 độ khi thấy thái độ bình thản và từ ái của đức Thế Tôn, ông ta đã “giác ngộ” được ý nghĩa 2 chữ cùng đinh khi nghe đức Phật từ bi giảng giải, rồi trở thành đệ tử Phật.

          Thân kính chúc Anh Chị Em khéo trau giồi Tâm Xả để luôn giữ được tâm bình khí hoà trước tất cả những nghịch cảnh, nội ma, ngoại chướng, những trái ý nghịch lòng, những điều “chướng tai gai mắt”… để giữ đúng điều luật thứ 5 “Phật tử sống hỷ XẢ để dũng tiến trên đường Đạo.”

                    Trân trọng,
                    BBT