Trong mười năm từ 1975 đến 1985 đầy gian nan trắc trở để duy trì và phục hoạt tổ chức áo lam Gia Đình Phật Tử Việt Nam, duy trì, ở những địa phương các đơn vị GĐPT gồng mình gánh chịu mọi sự đe dọa, chèn ép, chụp mũ của thể chế mới; và phục hoạt, ở những nơi GĐPT đã bị xóa sổ hoàn toàn, hoặc là do cơn bão lửa chiến chinh ác nghiệt, hoặc từ phía nhà đương cuộc mới sau khi “tiếp quản”, “tiếp thu”.

Tưởng cũng cần nói lại, sau ngày 30 tháng tư năm 1975, mọi tổ chức sinh hoạt thanh niên: quốc tế và quốc gia, chính trị và phi chính trị, trực thuộc đảng phái hay thuần xã hội, cả những tổ chức thanh niên tôn giáo tương tự như Gia Đình Phật Tử Việt Nam đều đồng loạt tan rã. Có tổ chức đương nhiên tan rã vì thuộc hệ thống chính trị chế độ cũ, một số khác do mất nhân sự bởi biến động quá lớn của cả đất nước: vượt biên, cải tạo, di dân… nhưng một số khác thật ra tan rã chỉ vì quá… sợ! Sợ cũng là lẽ tự nhiên bởi những tuyên bố, những nghiêm lệnh cũng đương nhiên phải có và bởi những cuộc “học tập” liên miên ngày đêm lúc bấy giờ. Nói tóm lại, lúc bấy giờ và mãi một thời gian rất dài về sau, ngoài tổ chức Gia Đình Phật Tử, không còn tổ chức thanh niên nào tồn tại kể cả Hướng Đạo Thế Giới và Hồng Thập Tự Quốc Tế…

Trong những ngày tháng ấy, trong khi GĐPT tại huyện Xuyên Mộc âm thầm quy tụ, tổ chức nhiều đơn vị mới đều khắp các xã (13 đơn vị/13 xã) vào năm 1983, và phục hoạt đơn vị GĐPT duy nhất của huyện một huyện bị hiểm họa chiến tranh ác liệt thuộc tỉnh Phước Tuy củ trước năm 1975 là GĐPT Khánh Xuyên, thì chúng em hay tin chị đang ở cương vị Phó Trưởng Ban Ngành Nữ xử lý thường vụ Trưởng Ban Hướng Dẫn Trung Ương sẽ về thăm chúng em trong năm 1987. Và chúng em cũng đã từng hay tin chị đã bắt đầu cuộc thăm viếng lịch sử không kèn trống, không dàn chào, không “tiền hô hậu ủng” này để cũng cố tinh thần trung kiên, để thắt chặt tình đoàn kết anh chị em trong giai đoạn hiểm nghèo nhất của tổ chức từ năm 1986 qua nhiều địa danh còn và có GĐPT sinh hoạt, từ miền cao nguyên núi rừng trùng điệp Đà Lạt, Đơn Dương, Bảo Lộc đến tỉnh Phước Long xa xôi hẻo lánh nắng bụi mưa dầu…

Đoạn cuối của cuộc hành trình dài này chị dự định sẽ là tỉnh Đồng Nai của chúng em (sau này huyện Xuyên Mộc thuộc tỉnh mới Bà Rịa Vũng Tàu) trước khi sẽ về viếng Trại Trường lần nữa và thăm vài địa phương trên đường lên Trại Trường, mà lúc đó chúng em là những Huynh Trưởng chưa phải là chủ chốt nên không được tiết lộ thông tin. Thế là trên vùng đất đỏ bạt ngàn cao su, cà phê nhưng dân cư nhiều nơi còn khó khăn, thiếu thốn trăm bề: Long Khánh, Kim Long, Quảng Thành, Ngãi Giao, Bình Ba, Suối Nghệ, Quảng Phú… đều đã in dấu chân nhỏ thó của chị. Và cái hẹn cuối cùng, cuối cùng của chuyến công tác Phật sự của chị và đã trở thành cuối cùng của cuộc viễn du không mệt mỏi của đời chị là Bà Tô, Phước Tân, Hòa Bình, Bàu Lâm, Bưng Kè thuộc huyện Xuyên Mộc theo lịch trình đã vạch của cấp điều hành GĐPT địa phương.

Thế nhưng chị đã lỗi hẹn với chúng em! Lỗi hẹn một lần và mãi mãi!…

Chị biết không? Lúc ấy chúng em đã mừng vui, háo hức biết bao khi được các anh chị “nói nhỏ” là chị sẽ về. Chúng em mừng vui vì một nơi xa xôi hẻo lánh lúc bấy giờ chúng em tự mệnh danh là vùng “biên địa hạ tiện” lại được đón bước chân người chị cả mà qua sách vở, qua các mẫu chuyện được các anh chị cấp trên truyền miệng, chúng em đã coi chị như một bậc anh thư nước Việt, dù đa phần chúng em chỉ được nghe chứ chưa hề có nhân duyên gặp mặt một lần. Chúng em hào hứng chờ đón chị như chờ đón người Chị Trưởng yêu quý thân thương đi xa trở về dù chúng em chỉ biết chân dung chị qua một vài hình ảnh hiếm hoi lúc ấy; chỉ biết chị trong sinh hoạt áo lam thì vô cùng cứng rắn, cương nghị nhưng dung mạo thì hiền hậu, vóc dáng thì nhỏ nhắn, mãnh khảnh vì cứ nghe mấy anh mô tả văn hoa về chị bằng mấy chữ “mình hạc, xương mai”.

Chúng em còn nhớ, giai đoạn đó chúng em được các anh Lê, Nga, Mai, Thọ, Vĩnh, Trọng… thuộc Ban Chấp Hành Liên Đoàn Huynh Trưởng A Dục Lộc Uyển GĐPT Huyện Xuyên Mộc “kín đáo” bàn bạc trước về kế hoạch tiếp đón, lo nơi ăn, chốn ngũ cho chị thế nào cho chị an toàn và đỡ cực. Lúc ấy tại Xuyên Mộc chưa có Ban Hướng Dẫn hay Ban Đại Diện, Liên Đoàn Huynh Trưởng A Dục Lộc Uyển được Ban Hướng Dẫn Trung Ương dưới tên gọi “khế thời” là Hội Đồng Huynh Trưởng Cao Niên chỉ thị và ủy nhiệm điều hành mọi sinh hoạt tổ chức gồm 13 đơn vị GĐPT.

Bây giờ nhớ lại còn thấy vui vui và cảm phục quý anh chị đi trước quá chừng, vì không biết có phải do yêu cầu hay “nhờ vả” của chị hay không mà trước khi chị chuẩn bị về, chính hai anh Nguyễn Khắc Từ, Nguyễn Quang Tú là những Huynh Trưởng nam cao niên lại đứng ra trực tiếp thành lập “Đoàn Nữ Phật Tử Tại Gia” (theo cách nói của mấy anh) của chúng em, gồm những Nữ Huynh Trưởng, Đoàn Sinh và cả những chị em chưa hề sinh hoạt ngày nào với GĐPT mà đang là mẹ, là vợ những anh đang sinh hoạt trong Liên Đoàn Huynh Trưởng A Dục Lộc Uyển. Chị biết không? Lúc cùng đi với chị Xuân Hương, Xuân Hòa, Liên Minh về nói chuyện trong buổi họp mặt đầu tiên của Đoàn Nữ Phật Tử này, anh Từ nói: Sắp tới đây, nếu mấy chị “thua” thì không có anh nào còn sinh hoạt được chứ nói chi điều hành tổ chức. “Họ” sẽ đánh vô mấy chị em! Mấy chị mà không nấu cơm nấu nước, không kiếm tiền và đưa tiền xe, tiền đóng góp cho mấy anh đi chùa, đi sinh hoạt; mấy chị “càm ràm cảm rảm” hay nặng hơn nữa là cản ngăn, khóc lóc, lung lạc mấy anh thì mấy anh hết sinh hoạt! Hết sinh hoạt thì GĐPT “tiêu tùng”! Đó là lý do phải gấp rút thành lập Đoàn Nữ Phật Tử Tại Gia bên cạnh Liên Đoàn A Dục Lộc Uyển để hổ trợ sinh hoạt cho Liên Đoàn. Tổ chức GĐPT và Hội Đồng, anh em chúng tôi không yêu cầu các chị phải đi sinh hoạt GĐPT. Chỉ cần mấy chị đi chùa, không đi được thì lo cho mấy anh đi chùa; và mấy chị thường xuyên gặp mặt nhau để thắt chặt tinh thần, chỉ vẽ, khuyên lơn, hổ trợ nhau khi cần thiết để chỉ làm mỗi một chuyện: Nấu cơm và kiếm tiền thêm cho mấy anh sinh hoạt! Trong trường hợp cần hơn nữa cũng chỉ nấu cơm và kiếm tiền, để… đi thăm nuôi! Rứa là Gia Đình Phật Tử Việt Nam sẽ sống! Về sau nghĩ lại và cho đến bây giờ chúng em thường bảo nhau mấy anh chị tiên đoán tình hình những giai đoạn sinh hoạt sáng suốt như Thần! Mấy anh trong Liên Đoàn và chúng em cứ đoán già đoán non: Đây chắc hẳn là kế sách của chị Cúc mình.

Hồi đó mấy anh trên Hội Đồng Cao Niên lo lắng nhiều như vậy vì tất cả gia đình chúng em đều nghèo khó, nhọc nhằn sinh kế ghê lắm. Lúc bấy giờ mấy anh chị dưới này toàn dấu quý anh chị Trung Ương, mỗi lần quý anh chị về là anh chị em đều bàn bạc chia nhau ra “nuôi” mấy anh chị mỗi nhà một, hai bửa, ngoài lý do an ninh, còn để mấy anh chị đỡ cực khổ mà cũng đỡ khó khăn cho một nhà. Lần chuẩn bị đón chị, “Đoàn Nữ Phật Tử” chúng em đã bàn thảo nhau gom góp chung nhau chút tiền bạc trước, các anh cũng có kế hoạch để lo cho chị về thì sẽ vận động thêm chút đỉnh ở những anh chị, những đạo hữu khá hơn mình một chút, khá hơn một chút thôi, bởi vì không có ai “giàu có” hay “khá giả” đúng nghĩa để bửa ăn của chị không đạm bạc quá, tội chị và cố mua được cái vé xe cho chị trở về.

Vậy mà chị đã không về! Vậy mà chị đành lỗi hẹn với chúng em rồi chị ơi!

Sau này, khi được đọc tiểu sử về cuộc đời hành hoạt của chị, chúng em biết rằng cả đời người làm Huynh Trưởng GĐPT của chị, từ lúc 35 tuổi năm 1948 cho đến ngày định mệnh bị tai nạn giao thông để phải lỗi hẹn chúng em, vì sự cần thiết cho tổ chức, chị đã mấy phen dấn thân trên mọi nẻo đường đất nước. Khắp các tỉnh miền Trung và cao nguyên: Quảng Trị, Thừa Thiên, Đà Nẵng, Quảng Nam, Quảng Tín, Quảng Ngãi, Bình Định, Tuy Hòa, Nha Trang, Phan Rang, Phan Thiết, Đà Lạt, Pleiku, Kontum, Phú Bổn, Ban Mê Thuột; rồi các tỉnh miền Nam: Sài Gòn, Gia Định, Long Khánh, Vũng Tàu, Tây Ninh, Phước Long, Hậu Nghĩa, Vĩnh Long, Vĩnh Bình, Long An, Cần Thơ, Sóc Trăng, Sa Đéc, Bạc Liêu, Rạch Giá, Cà Mau… đâu đâu cũng in dấu chân chị, vậy mà chị chưa một lần về đây với chúng em!

Để rồi vào cái ngày cuối năm 27 tháng Chạp năm Mậu Thìn (3/2/1989) nghiệt ngã ấy, chúng em nghe hung tin chị trả thân tứ đại cho đất, nước, gió, lửa mà rời bỏ chúng em mãi mãi!

Nhưng mà ngay lúc ấy và đến cả bây giờ thì chúng em cũng không buồn trách chị đâu, bởi vì cũng như sau chị, khi anh Từ nằm xuống đã là nhân duyên hội tụ cho Gia Đình Phật Tử Việt Nam đứng dậy; thì ngày chị ra đi, tiếc thương chị, áo lam Xuyên Mộc sau đó đã công khai tổ chức một lễ thọ tang chị thật đàng hoàng, thật to, và tổ chức chính ngay nơi một hội trường cơ quan nhà nước. Tại đây, qua người xướng ngôn viên, GĐPT huyện Xuyên Mộc lần đầu tiên sau năm 1975, xướng danh mời Ban Hướng Dẫn Trung Ương Gia Đình Phật Tử Việt Nam chủ trì buổi lễ trước đông đảo Huynh Trưởng, Đoàn Sinh, trước quý Thầy Cô, trước Phật Tử, quan khách và cả nhà chức trách địa phương. Rồi cũng từ đó, từ lễ thọ tang của chị, chúng em cùng GĐPT Xuyên Mộc dõng mãnh kiên trung tiến về phía trước không chút ngại ngần.

Từ đó đến nay, chúng em luôn tự coi rằng sự lỗi hẹn của chị lại là một thiện duyên cho tất cả chúng em vững tin vào sự sống còn của tổ chức tại huyện Xuyên Mộc, tại tỉnh Bà Rịa Vũng Tàu…

Tịnh Giác PHẠM THỊ ÁNH TUYẾT