Anh chị em Lam Viên thân mến,

Có lẽ trong chúng ta ai cũng đã hơn một lần nghe đến cái tên “bệnh thành kiến”. Nhớ lại ngày trước, khi còn là sinh viên, chiều Thứ Bảy nào chúng tôi cũng rủ nhau đi ăn phở, chơi sang một buổi cuối tuần mà, khắc khổ cả năm sáu ngày rồi. Hồi đó quán phở chúng tôi thường lui tới, cũng có tiếng là ngon, nhưng khổ nỗi “hơi nhạt”, lần nào tôi cũng phải thêm xì dầu vào mới dùng được.

Rồi một lần, như mọi khi, trước khi ăn tôi lại nêm thêm xì dầu vào. Ôi chao! Nó trở nên mặn quá, không nuốt nổi. Bạn tôi bảo: “đó cũng là bệnh thành kiến”. Chúng tôi cười xòa. Nghĩ là chỉ nói đùa cho vui thôi. Sau đó rất lâu tôi lại đọc được trong một quyển sách, câu chuyện: “Quỷ và Chúa”(1), thì ra bệnh này cũng trầm trọng lắm anh chị ạ.

Câu chuyện chỉ có thế này:

Người ta thường khinh khi căm ghét lũ Quỷ Sa Tăng và ai cũng vinh danh ca tụng Chúa, Quỷ mới thắc mắc đến hỏi một con chiên: “tại sao ai cũng ca ngợi Chúa mà chửi rủa tôi?” con chiên đáp: “tại ngươi hay làm hại loài người, không từ bỏ một điều xấu ác nào, còn Chúa lúc nào cũng nhân từ, thương yêu hết thảy mọi người”. Quỷ không bằng lòng câu nói đó. Một hôm, trong một thôn xóm thanh bình Chúa hiện xuống trần gian, Quỷ Sa Tăng đồng thời cũng xuất hiện ở đấy. Một chú bò đang gặm cỏ bên vệ đường, Chúa bước đến gần con bò hiền lành ngoan ngoãn, nhưng ôi! Hào quang rực rỡ trên toàn thân của Chúa làm bò sợ hãi bước lui mấy bước, tức thì sa chân vào hố sình lầy, không lên được. Người chủ con bò nghe tiếng bò rống vội chạy ra, hớt hãi, chẳng thấy Chúa, chẳng thấy Quỷ, ra sức kéo bò lên, miệng la lớn: “chỉ có Quỷ Sa Tăng đẩy mày xuống đây!” (chỉ quen câu chửi rủa chứ mắt trần không thấy được Chúa và cũng không thấy được Quỷ).

Con bò vẫn không nhếch lên được. Mọi người quanh đấy xúm lại kéo giúp anh ta. Vẫn không lên được khỏi lầy. Một bác nông phu buột miệng nói: “nặng thế này có Quỷ mới kéo lên được”. Rồi tất cả rán sức, “hè” một tiếng, con bò vượt lên được hố lầy.

Tác giả câu chuyện kết luận: “tất cả chỉ do thành kiến”.

Thưa anh chị em, đúng vậy phải không? Quỷ ai cũng cho là thứ làm hại loài người. Dù chưa thấy Quỷ thế nào nhưng nghe nói đi nói lại nhiều lần thành ra có thành kiến. Cái gì hư hỏng là do Quỷ phá. Đến nổi bột ủ lại để ngày mai làm bánh, không cẩn thận, bị chua, cũng cho là “Quỷ vọc”. Còn khi nghe mọi người xưng tán ai đó thì vội vàng cho đây là nhân vật hoàn hảo, không cần đợi kiểm chứng. Khi đứng trước một công việc lớn lao hoặc khó khăn, mới thử sức đôi lần, đã cho là ngoài khả năng của mình.

Thực tế, chúng ta thường là vậy. Có những huynh trưởng thực hiện một số Phật sự nào đó, thất bại mấy lần đầu, chúng ta đã có thành kiến: “anh này không làm được trò trống gì”. Không ai giao việc gì cho anh ta nữa! Làm sao phát huy được khả năng cá nhân, thưa các anh chị? Tô phở, liên tục mấy lần trước đây quá lạt nhưng đã có nhiều khách hàng góp ý, tô phở lúc này rất ngon lành rồi mà! Đừng thấy ai đó, một đôi lần lầm lỡ hay nghe nhiều người chê bai ta đã vội có thành kiến: “anh này không tốt”. Hoặc nghe dư luận vinh danh một người nào, ta đã vội thần tượng hóa người ấy.

Đức Phật thường dạy: “không phải do lời người khác tôn xưng mà thành cao quý, cũng không phải vì lời nguyền rủa người đời mà hóa ra tồi tệ. Chính tâm niệm của ta, lời nói của ta, hành vi của ta làm cho ta cao quý hay tồi tệ”

Thưa anh chi em, “bệnh thành kiến” cũng tác hại lớn lao đến việc tu tập bản thân và giáo dục đàn em chúng ta vậy.

(1) Truyện cổ Ba Lan

Kính chào anh chị em
BBT