Cái tên “hộp hình hoa sen” do các nhà nghiên cứu Trung tâm nghiên cứu kinh thành đặt dựa theo mô phỏng hình 11 quả núi nổi hình cánh sen trên thân hộp.

Theo tiến sĩ Bùi Minh Trí, Giám đốc Trung tâm nghiên cứu kinh thành, chiếc hộp được chia thành 2 phần: nắp và thân.

Chiều cao toàn thân là 4,20 cm. Trong đó phần thân cao 2,84-3,20 cm, chân đế cao 0,60 cm; đường kính miệng 4,90 cm, đường kính thân (chỗ lớn nhất) 5,10 cm, đường kính chân đế 3,50 cm.

Sau khi mời giám định chất liệu và cân trọng lượng, UBND H.Đông Triều cho biết, chiếc hộp này được chế tác hoàn toàn bằng vàng ta, có trọng lượng tương đương khoảng 15,04 chỉ vàng.

Toàn thân hộp cũng được trang trí văn cánh sen. Tất cả tạo cho chiếc hộp vẻ của một bông sen đang độ mãn khai.

Giữa nắp hộp là một đài sen được tạo tác rất công phu với 4 lớp cánh xếp thành vòng tròn đồng tâm. Lớp cánh ngoài cùng có 11 cánh, lớp thứ hai 33 cánh, lớp thứ ba 28 cánh, lớp trong cùng 15 cánh. Ở tâm, núm nắp hộp như đài sen nhỏ. Xen kẽ giữa các lớp cánh sen là đường chỉ nổi và diềm văn chấm tròn như nhuỵ hoa tạo nổi rất tinh tế.

Nhưng độc đáo và đặc sắc nhất của chiếc hộp này là bên trong tất cả các cánh sen (từ nắp đến thân) đều được chạm khắc chìm hoa chanh 4 cánh. Xung quanh hoa chanh điểm xuyết những cành lá mềm, các vòng tròn nhỏ để tạo kiểu nền gấm. Bao quanh các đường diềm của từng cánh sen cũng được trang trí hoa văn dây lá mềm rất công phu và đẹp.

“Chúng mang đậm dấu ấn đời Trần, một triều đại chống ngoại xâm hiển hách trong lịch sử Đại Việt”, TS Trí cho biết.

Theo nghiên cứu, “nhiều khả năng chiếc hộp này được chế tác bởi các thợ kim hoàn khéo tay tại kinh thành Thăng Long”, TS Trí cho biết.

Các chuyên gia cũng cho hay, những đồ vật làm bằng vàng, bạc phát hiện được tại các di tích khảo cổ học lịch sử ở Bắc Việt Nam không nhiều, thậm chí rất hiếm hoi, phổ biến nhất là các loại đồ dùng làm bằng đồ gốm sứ.

Những năm 60 của thế kỷ 20, các nhà nghiên cứu mới tìm thấy 5 đĩa vàng trang trí văn dây lá tại tỉnh Hưng Yên. Các đĩa vàng này đã được các nhà khoa học nghiên cứu và xác định đây là những di vật quý, thuộc hàng Quốc bảo của Việt Nam và hiện nay nó đang bảo quản tại Kho bạc Nhà nước Hưng Yên, chưa có dịp trưng bày quảng bá đến công chúng.

Trong các cuộc khai quật lớn năm 2002-2004 tại khu di tích Hoàng thành Thăng Long, cũng đã tìm được một số di vật bằng vàng, nhưng đều là những mảnh vỡ nhỏ, không xác định được hình dáng cụ thể của đồ vật.

Chiếc hộp hình hoa sen bằng vàng vừa tìm thấy tại Quảng Ninh là phát hiện khảo cổ học hết sức quan trọng, có ý nghĩa lớn trong việc nghiên cứu về lịch sử, văn hóa nhà Trần.

Đươc biết, Đông Triều là nơi vương triều Trần chọn làm nơi xây dựng quần thể lăng mộ của các vua nhà Trần từ sau năm 1320.

“Chiếc hộp hình hoa sen vừa được phát hiện là di vật vô cùng quý giá không chỉ bởi được làm bằng vàng mà hình dáng, hoa văn cũng được tạo tác rất hoàn hảo, tinh mỹ, mang tính nghệ thuật cao, thể hiện tính đẳng cấp của loại hình đồ vật quý dùng trong cung đình”, ông Trí đánh giá.

Cũng theo vị tiến sĩ này chiếc hộp hình hoa sen rất xứng đáng được xếp hạng vào bảo vật quốc gia của Việt Nam.

Dự kiến, chiếc hộp vàng hình hoa sen sẽ được trưng bày tại khu di tích đền An Sinh phục vụ cho việc quảng bá giá trị lịch sử, văn hoá nhà Trần đến công chúng.

PGS-TS Tống Trung Tín, Viện trưởng viện khảo cổ cho biết, hiện vật bằng vàng thời Trần vô cùng hiếm.

Cận cảnh bảo vật hộp hình hoa sen thời Trần:

Trinh Nguyễn – Lê Quân