Hôm nay trong Đại hội GĐPT, chúng ta thử thẳng thắn trình bày một vài nhận định khách quan không mang tính cường điệu và tự ti mặc cảm, nhằm mục đích kiểm tra, suy nghiệm và so sánh, để tìm ra phương hướng cho một đáp án khả thi trong sinh hoạt tu học tồn tại và phát triển của GĐPT trong hiện tại và tương lai

Tổ chức GĐPT được khai sinh từ phong trào chấn hưng Phật giáo Việt Nam do Bác sĩ Lê Đình Thám và một số bậc tiền bối trong phong trào chấn hưng sáng lập. Kể từ lúc khai sinh cho đến hôm nay, GĐPT có lúc thịnh lúc suy, có lúc bi thảm – có lúc cay đắng tủi nhục, nhưng có lúc cũng vẻ vang sáng chói đáng tự hào. Theo dòng chảy lịch sử của đạo pháp và dân tộc, lúc mà vẻ vang là lúc nội bộ Tăng chúng hòa hợp, biết gạt bỏ những quyền lợi danh vọng ích kỷ cá nhân riêng tư để phục vụ đạo pháp và dân tộc, lúc bi thảm chính là lúc nội bộ Tăng chúng phân hóa bởi lợi quyền riêng tư – phẩm chất giới hạnh kém sút, kèm theo sự hiểu biết giáo lý nông cạn nên đưa đến sự dị biệt lớn lao đã ảnh hưởng sâu đậm đến đạo pháp và dân tộc mà gia đình phật tử phải đồng hứng chịu, không thể thoát ra được, vì thế GĐPT thực sự đang gặp muôn vàn khó khăn do các tác động đó đưa lại

Về mặt hình thức thì cơ cấu sinh hoạt tu học có thể thay đổi để thích nghi với hoàn cảnh và trú xứ, nhưng mục đích chỉ là một, hay nói theo ngôn ngữ Phật giáo “Chỉ có một pháp vị đó là mùi vị của giải thoát” cho nên mục đích sẽ không hạn hẹp trong hình thức danh xưng nào. Nhưng đứng trên góc nhìn khác thì mỗi danh xưng đều hàm chứa tính chất riêng biệt, làm ảnh hưởng đến tinh thần tứ chúng đồng tu và lục hòa cọng trụ. Trong khi đó GĐPT không đặt sự tồn tại của GDPT trong nguyên vị cá biệt, mà đặt sự tồn tại của GDPT trong sự tồn tại của tuổi trẻ Phật giáo Việt Nam. Vì thế các hình thức cá biệt đâu phải là yếu tô ngăn chận tinh thần thống nhất vô tướng của GDPGVN. Trong hiện tình tổ chức bị phân hóa thì danh xưng thống nhất GDPT là ước vọng đúng nhất cho hướng đi thiết thực trước mắt

Chúng ta thử đặt câu hỏi, GĐPT truyền thống, phân ban, hay của anh Lê Công Cầu khác nhau ở những chổ nào? Thực tế do hoàn cảnh lịch sử, ảnh hưởng bởi cơn lốc chính trị, một bên là Giáo hội hiện tại lập ra, một bên do anh Lê Công Cầu tách ra đều từ nguyên bản GDPT truyền thống cả, còn lại chúng ta từ trước đến nay vẫn giữ nguyên bản vị của nó, về phân ban do Giáo hội Phật giáo Việt Nam thành lập, trong khi đó về phía anh Lê Công Cầu thành lập cho GHPGVNTN, mà GHPGVNTN luôn đối kháng với GHPGVN, còn GĐPT chúng ta thực sự bị ảnh hưởng của cuộc đối kháng đó nên không có Giáo hội nào công nhận chúng ta, nhìn vào mặt nỗi chúng ta đều thật sự bất hạnh, bị từ bỏ, nhưng nhìn vào chiều sâu thì chúng ta thực sự được tự chủ, tự tại, không bị lệ thuộc vào một vài vị nắm Giáo hội bên này hay bên kia lợi dụng giáo lý vô ngã của Đạo Phật để chính trị hóa niềm tin của đại chúng và chúng ta nói riêng, đang là điểm sáng trong hiện tại của chúng ta đáng tự hào trong khó khăn và gian khổ

Thực tế danh từ đứng sau danh xưng GĐPT thì hoàn toàn khác nhau của ba tổ chức, nhưng chất liệu thì không khác nhau, cũng giáo lý phật Đà đã làm nền tảng, cũng chương trình tu học đó, cũng Tăng – Ni cố vấn giáo hạnh, cũng chùa chiền lễ bài như nhau, cũng sinh hoạt giống nhau, nhưng ngặt vì khác nhau do sự chấp trước của danh xưng, hoặc do khách quan áp đặt đã đưa tới tình trạng đối kháng lẫn nhau, không thể hòa hợp được theo tinh thần lục hòa cộng trụ. Nói cách khác thì ai có áp đặt khác nhau, nhưng chính họ cũng không thể thay đổi mục đích GĐPTVN và giáo lý Phật đà được, thì sao chúng ta luôn lẩn quẩn nhìn nhau bằng cặp mắt nghi ngờ không thiện cảm, mà không ngồi lại với nhau để cảm thông sự khó khăn của mỗi bên, hầu lấp đi những dị biệt không đáng có

Trong khi đó thực ra danh xưng chỉ là sự sáng tạo của con người lập ra danh xưng mang theo dấu tích xã hội trong từng thời gian môi trường hoàn cảnh trú xứ, nó không phải là bản thể, cho nên danh xưng phân ban – Lê Công Cầu – truyền thống rốt cuộc chỉ là tên gọi, chỉ là danh xưng đặt ra để biểu thị tên này, tên nọ, cũng chỉ là ảo vọng, là phù vân, anh, tôi, người chỉ là giả danh, vì vậy thiết nghĩ sự sinh hoạt của truyền thống, phân ban, Lê Công Cầu không phải là điều quan trọng, vấn đề quan trọng là làm sao giữ được mục đích thực hiện được lý tưởng phụng sự cho đạo pháp dân tộc, sẵn sàng dâng hiến cuộc đời mình cho thượng cầu Phật đạo hạ hóa chúng sanh của Bồ tát đạo. Đó mới chính là tinh thần phục vụ đúng mục đích của GĐPT gần 70 năm qua

Trong sinh hoạt GĐPT trong thời gian qua, vì nhu cầu cấp thiết trẻ hóa để phát triển tổ chức, nhằm bắt kịp thời đại, sự thừa kế giữa 2 thế hệ đã gặp phải những trở ngại phát sinh, mà những biểu hiện thường thấy nhất là:

– Tinh thần bảo thủ của đàn anh dựa trên những kinh nghiệm đã kinh qua, đã thực sự xung đột với cái nhìn cấp tiến của thế hệ đàn em dựa trên sự tìm tòi khám phá mới mẻ và năng động dám hy sinh của tuổi trẻ

– Có một vài thành phần thế hệ đàn anh sống lâu lên lão làng, bảo thủ bám chặt vào địa vị, có khi mang tính quyền lực – kẻ cả, trong khi đó thế hệ đàn em có điều kiện môi trường sử dụng năng lực để thể hiện lý tưởng của mình

– Thế hệ đàn anh tuổi gần ngã bóng, chất xám bị xói mòn nên không bắt kịp tốc độ chóng mặt của sự bùng nổ khoa học kỹ thuật vi tính số, tin học v.v… trong khi đó đàn em kịp thời nắm bắt để áp dụng một cách có hiệu quả những tiến bộ này trong trao truyền và điều hành lãnh đạo

– Sự chậm chạp nhưng đầy kinh nghiệm của đàn anh, trong khi đó đàn em đầy sáng tạo, năng động nhưng thiếu kinh nghiệm và chiều dài lãnh đạo dễ đưa tới sơ sót, điều này chúng ta chưa dung hóa được, chưa tìm ra được mẫu số chung để hóa giải, và mạnh dạn tìm ra nhân tài để trao truyền thừa kế lãnh đạo tỗ chức để tồn tại và phát triển trong tương lai

Tất cả những hệ lụy đó được trình bày trong tham luận nếu chúng ta không tìm ra được mẫu số chung đễ hóa giải trong hôm nay, thì sẽ đưa đến sự khủng hoảng tâm lý giữa thế hệ đàn anh – đàn em dù cho bên này hay bên kia theo danh xưng, sẽ tác động tiêu cực nghiệm trọng đến sự sống còn của tổ chức GDPTVN

Vì thế chúng ta không phân biệt danh xưng từ bỏ chấp trước, vì chúng ta cùng sinh hoạt giống nhau, cùng màu cờ sắc áo. Chúng ta hãy thật tâm ngồi lại với nhau giải bày cho nhau biết những khó khăn của nhau, san bằng dị biệt để tìm ra mẫu số chung cho sự thống nhất của tổ chức như thuở ban đầu cho đến thập niên 90, để cho giòng chảy lịch sữ văn hóa của tổ chức GĐPTVN vẫn luôn luôn trong sáng không mang vết dơ của thời cuộc. Nếu GĐPT chúng ta thực hiện được ý nguyện nầy thì chắc chắn quý Tăng – Ni của hai Giáo hội sẽ có cách nhìn thiện cảm hơn với chúng ta vì chính bản thân quý chư Tăng – Ni cũng không khác gì chúng ta trong hôm nay, cùng thực trạng như nhau, cũng trăn trỡ như nhau khác gì đâu, những điều mà chúng ta làm được và từ cái nhìn thiện cảm đó đưa đến sự đùm bọc không xa mấy vì quá khứ quý Tăng – Ni cùng đã đùm bọc nâng đỡ GĐPTVN vậy

Mọi người trong thế giới nầy, khi sinh ra được gia đình và chính quyền sở tại thiết lập bản khai sinh, xác nhận họ tên và nguồn gốc. Như vậy bản khai sinh là chứng tích tinh thấn và nguồn gốc cũa tỗ tiên giòng tộc, được lưu truyền và thừa kế lại cho đương sự. Vì thế không một ai có thể từ bỏ giòng tộc, tên tuổi của mình trong bản khai sinh được, vì làm như thế đồng nghĩa với sự phản bội tỗ tiên giòng giống đã tốn bao công sức xây dựng từ trong quá khứ lâu xa đến hôm nay. Danh xưng GĐPTVN cũng vậy, giá trị của danh xưng đó biểu tượng cho sự thừa kế tâm nguyện phụng sự chánh pháp từ thế hệ này sang thế hệ khác cho mạng mạch cũa tổ chức được chôi chảy viên miễn

Với bản thể “thường lạc ngã tịnh” cũa chánh pháp luôn luôn trôi chảy trên mặt bằng vô tướng vô ngã và vạn pháp do nhân duyên sinh, thì hy vọng nọi khổ đau và đỗ vỡ sẽ được chuyễn hóa thành hoa trái ngọt ngào để thăng hoa cho tổ chức hôm nay và đi vào tương lai rực rỡ vậy.

Nhật Hậu – Nguyễn Quốc Phú