Đào Thị Yến Phi pháp danh Nguyên Thường, tự Diệu Mai. Sinh ngày 16 tháng giêng năm 1948 tại tỉnh Hà Đông, Bắc Việt Nam. Thân phụ là ông Đào Trọng Bình, thân mẫu là bà Lê Thị Vượng. Vì thân phụ đi xa và mất liên lạc từ thuở Phi lên 10, nên gia đình chỉ hai mẹ con đùm bọc lẫn nhau. Mẹ Yến Phi cũng là một Phật Tử thuần thành. Yến Phi rất ngoan và hiếu với mẹ, luôn luôn cố gắng đỡ đần và không để mẹ buồn lòng vì mình.

Đào Thị yến Phi gia nhập Gia Đình Phật Tử Linh Thứu từ năm 1958 với tư cách một Đoàn Sinh Oanh Vũ, năm 1961 lên đoàn Thiếu Nữ. Chính thức Quy y Tam Bảo vào ngày lễ Phật Đản 1962. Trúng cách Trại huấn luyện Đội Chúng Trưởng “Thần Hội” năm 1962, trúng cách Trại huấn luyện Huynh Trưởng Lộc Uyển năm 1964. Sau đó về sinh hoạt với GĐPT Chánh Quang với nhiệm vụ Đoàn Phó Đoàn Oanh Vũ Nữ.

Với bản tính hiền hòa, được hấp thụ tinh thần Bi-Trí-Dũng của đạo Phật, Yến Phi luôn luôn tỏ ra là một Phật Tử gương mẫu được mọi người cảm mến. Mặc dù ít nói nhưng khi nói được là phải làm được cho dù phải hy sinh đến tính mạng, cộng với tánh tình của Yến Phi luôn cương trực và có lòng quả cảm. Đức tính ấy đã thể hiện một cách trung thực qua tinh thần hy sinh cao đẹp và anh dũng của Đào Thị Yến Phi:

14 giờ 30’ ngày 26.01.1965 (nhằm 24 tháng Chạp năm Giáp Thìn), trước Tòa Hành Chánh tỉnh Khánh Hòa, trong lúc chư Tăng Ni và Phật Giáo Đồ đang tuyệt thực, Đào Thị Yến Phi đã tự tay tưới xăng vào mình và châm lửa tự thiêu. Cho đến khi ngọn lửa bừng lên chói lòa từ nhục thân Yến Phi thì đã quá muộn, không ai cứu Phi được nữa. Mọi người ngã mình kêu khóc trước biểu tượng Bi Dũng rạng ngời, trong nỗi đau thương xúc cảm.

Thế là Yến Phi đã hiến dâng trọn vẹn thân mình cho Tự do – Dân chủ, Đạo pháp và Dân tộc. Trước khi lìa đời Yến Phi để lại 03 bức tâm thư:

– Một thư gửi cho mẹ, có đoạn viết: “Con tin rằng việc làm của con ngày hôm nay giúp ít nhiều cho Đạo Pháp, Mẹ đừng vì con mà tiếc thương bi lụy. Con không mất và sẽ còn mãi mãi với nguyện vọng Dân tộc… Nợ đời, nợ Đạo con chọn một, chỉ có giáo lý của đức Phật mới tồn tại mãi… Mẹ tha tội cho con…”

– Bức thư thứ hai gửi cho quý Thượng Tọa, Đại Đức và Phật Giáo Đồ, Phi viết: “Con, một Huynh Trưởng của Gia Đình Phật Tử Chánh Quang xin âm thầm phát nguyện thiêu đốt nhục thân để cúng dường Tam Bảo, để cầu nguyện quốc thái dân an, cầu cho quý Thượng Tọa, Đại Đức, Tăng Ni pháp thể khương an, cầu nguyện cho Phật Giáo Đồ dư sức, thừa nghị lực để tranh đấu…”

– Và một bức thư gửi Thủ tướng Trần Văn Hương nói lên lời tâm huyết: “Mong chính quyền sớm giác tỉnh và giải quyết các nguyện vọng của Phật Giáo…”

oOo

Ôi! Cao đẹp thay hành động phi thường của một Thánh Tử Đạo. Nhà thơ Mai Khắc Huy lúc đó đã xúc động viết nên “Ngọn Lửa Yến Phi”:

Bên biển đông thét gào sóng dậy

Bổng bừng lên ánh lửa oai hùng

Lửa Từ bi rực sáng trời Đông

Trong huyết quản máu hồng ngưng chảy.

Lửa Yến Phi bừng cháy

Thiêu đốt xác phàm nhân

Trăm ngàn người gục lạy

Nước mắt tràn đau thương

Hiến dâng ánh lửa thiêng

Báo ân Tam Bảo xây nền tự do

oOo

Nha Trang thơ mộng

Đây chính là nơi

Lửa Yến Phi sáng ngời

Đốt tan bạo lực

Quét sạch bạo quyền

Oai linh thay! Ánh lửa thiêng

Muôn đời Dân Tộc xin nguyền nhớ ơn.

Phải, sự hy sinh vô úy của Yến Phi một lần nữa đã làm rạng Đạo Pháp và vinh an ngôi vị Thánh Tử Đạo Yến Phi, như lời Phi đã nói: “Con không mất và sẽ còn mãi mãi với nguyện vọng Dân tộc…” Hình ảnh của Yến Phi ngồi trong biển lửa DŨNG do chính Phi tự đốt sẽ mãi mãi là một hình ảnh sống động trong mỗi tâm hồn nhân loại, trong mỗi chúng ta đang chịu ơn Đào Thị Yến Phi.

Hằng năm đến ngày 24 tháng chạp âm lịch, toàn dân Việt nói chung và Phật Tử Việt Nam nói riêng sẽ hồi tưởng và nhắc lại những phút thiêng liêng anh dũng mà nữ Huynh Trưởng GĐPTVN Diệu Mai – Đào Thị Yến Phi bừng sáng ngời và sống mãi trong từng trang Giáo sử và mỗi tâm hồn Phật Tử chúng ta.

— oOo —

– Chấp bút: – Sa Môn Thích Thiện Hoa – 50 năm chấn hưng Phật Giáo Việt Nam (1920-1970).
– Bổ túc: Tâm Kim (Khánh Hòa).
– Sưu tập – Hiệu chỉnh – Trình bày: Quảng Mẫn.