Chú bé vẽ mèo 

Truyện ngắn của Lafcadio Hearn
Trần Hiếu dịch

Ngày xưa trong một làng nhỏ ở Nhật Bản có cặp vợ chồng nông dân nghèo, sống đạo hạnh. Họ có nhiều con và gia đình không đủ cơm ăn. Đứa con trai lớn, khi lên mười bốn tuổi đã đủ sức để giúp cha làm việc; còn các con gái nhỏ đều cố giúp mẹ ngay khi chúng vừa biết đi.

Nhưng đứa bé nhỏ nhất, là một cậu trai, dường như không thích hợp cho một công việc nặng nhọc nào. Nó rất tinh ranh—hơn tất cả các anh chị của nó; nhưng nó quá yếu và nhỏ con đến nỗi ai cũng nói, nó sẽ chẳng bao giờ lớn. Vậy cha mẹ nó nghĩ rằng nếu nó đi tu thì tốt hơn là làm nông dân. Một ngày kia họ mang nó vào ngôi chùa trong làng và xin ông sư già trụ trì ở đó cho nó làm chú tiểu và dạy dỗ nó để mai sau trở thành một ông sư.

Vị sư già nói nhỏ nhẹ với cậu bé, nhưng hỏi nhiều câu khó. Cậu bé trả lời thông suốt khiến sư cụ đồng ý nhận nó làm chú tiểu và cho học để làm thầy.

Cậu bé học hành siêng năng và tiếp thu tất cả mọi điều nhà sư truyền dạy. Nó cũng rất ngoan, vâng lời trong hầu hết mọi sự. Duy chỉ một khuyết điểm. Nó thích vẽ các con mèo, ngay trong giờ học, và vẽ mèo cả khi không được phép vẽ.

Bất cứ khi nào nó ngồi một mình, nó vẽ mèo. Nó vẽ mèo ngay trên các lề sách của sư cụ, trên các bức rèm, trên tường, và ngay cả các cột nhà. Nhiều lần nhà sư bảo nó không được làm như vậy, nhưng nó không ngưng vẽ mèo. Nó vẽ như là cố tật. Đó là điều mà người ta gọi là “thiên tài hoạ sĩ”, và vì lý do đó nó không thích hợp với vai trò chú tiểu—là một người chăm đọc sách.

Một ngày kia sau khi vẽ vài bức tranh mèo trên tấm mành giấy, vị sư già nghiêm khắc nói với nó: “Này con, con phải rời khỏi tu viện nầy ngay lập tức. Con sẽ không thể trở thành thày tu tốt được, nhưng con có thể thành một họa sĩ tài ba. Bây giờ thầy cho con lời khuyên cuối cùng, nhớ đừng bao giờ quên nó: Tránh những chỗ lớn vào ban đêm;—tìm chỗ nhỏ!”

Cậu bé không hiểu sư cụ có ý gì khi nói, “Tránh những chỗ lớn vào ban đêm;—tìm chỗ nhỏ!”. Nó suy nghĩ thật lung khi cột túi đồ gia dụng nhỏ để ra đi; nó không hiểu những lời đó nhưng sợ không dám hỏi lại sư cụ, ngoại trừ nói hai tiếng “tạm biệt”.

Buồn rầu rời bỏ ngôi chùa, nó bắt đầu tự hỏi mình phải làm gì. Nếu đi thẳng về nhà, nó tin chắc ba nó sẽ trừng phạt nó vì đã không vâng lời sư cụ; và nó sợ không dám về nhà. Ngẫm nghĩ một lúc, nó nhớ đến ngôi làng bên cạnh, cách đó mười hai dặm, cũng có một ngôi chùa lớn. Nó đã nghe biết về một vài vị sư trụ trì ở đó; thế là nó nhất quyết ra đi để vào xin làm vai chú tiểu.

Lúc đó ngôi chùa đã đóng cửa nhưng cậu bé không hay biết. Lý do ngôi chùa đóng cửa vì một con yêu tinh khổng lồ đã làm các nhà sư sợ hãi bỏ đi, và nó chiếm lấy ngôi chùa. Một vài người gan dạ trong làng sau đó đến chuà để tìm cách giết con yêu tinh, nhưng không ai sống sót trở về. Chẳng ai nói cho cậu bé biết điều nầy;—và vì vậy nó đi thẳng tới ngôi làng với hy vọng được các nhà sư đối xử tử tế.

Khi tới ngôi làng, trời đã tối, và mọi người đã lên giường; nhưng nó thấy ngôi chùa to sừng sững trên ngọn đồi ở cuối chính lộ, và có một vệt sáng trong ngôi chùa. Nhiều người kể chuyện nói rằng con yêu tinh đã tạo ra vệt sáng đó, nhằm dụ dỗ những hành khách cô độc lỡ đường ban đêm đến tìm nơi trú ngụ. Lập tức cậu bé đi tới cổng chùa và gõ cửa. Không một âm thanh nào vọng ra từ bên trong. Nó gõ, và gõ; nhưng không ai đáp lại. Cuối cùng nó đẩy cánh cửa, và vui mừng thay, cánh cửa mở. Nó bước vào, nhìn thấy một ngòn đèn đang cháy, nhưng không có một vị sư nào.

Nó nghĩ sớm muộn rồi các vị sư cũng xuất hiện, và nó ngồi chờ. Để ý nhìn chung quanh nó thấy mọi thứ trong ngôi chuà đều có màu xám và đầy bụi bặm, với những mảng nhện giăng quanh. Nó nghĩ rằng chắc hẳn các nhà sư thế nào cũng cần một chú tiểu, để giúp làm sạch sẽ các gian phòng. Nó tự hỏi tại sao họ lại để bụi dính đầy như thế. Tuy nhiên, điều làm cho nó vui lòng là có những bức rèm trắng, rất thích hợp để vẽ hình các con mèo lên đó. Mặc dầu mệt mỏi, nó tìm tấm bảng, và tìm thấy một lọ mực; thế là nó bắt đầu vẽ mèo.

Nó vẽ nhiều hình con mèo trên các tấm màn; rồi bắt đầu cảm thấy rất buồn ngủ. Vừa lúc nó định nằm xuống bên cạnh một bức màn, đột nhiên nó nhớ lại câu nói của sư cụ, “Tránh những chỗ lớn;—tìm chỗ nhỏ!”

Ngôi chùa rất lớn; nó chỉ có một mình; và khi nhớ đến những lời nầy—mặc dầu không hoàn toàn hiểu ý nghĩa, nó bắt đầu cảm thấy sợ. Nhìn rảo quanh nó cố tìm một chỗ nhỏ để ngủ. Khi tìm thấy một cái tủ nhỏ, với một cánh cửa đẩy ngang, nó bước vào, và xô cửa lại. Nằm xuống, nó thiếp ngay vào giấc ngủ.

Vào quá nửa đêm nó bị đánh thức bởi tiếng động ồn ào—tiếng động của một cuộc hỗn chiến và các tiếng thét thất thanh. Nó khiếp sợ đến nỗi không dám nhìn qua khe hở của chiếc tủ; nó nằm bất động, nín thở vì sợ hãi.

Ánh sáng trong ngôi chùa đã tắt; nhưng âm thanh hãi hùng vẫn tiếp tục, và càng trở nên hãi hùng hơn khi cả ngôi chùa rung động. Một lúc lâu sau, yên lặng trở lại; nhưng cậu bé vẫn còn sợ hãi, không dám cử động. Nó nằm yên cho đến khi tia nắng mặt trời chiếu qua kẽ nứt của cánh cửa nhỏ.

Một cách cẩn trọng nó bước ra khỏi nơi ẩn núp, nhìn chung quanh. Điều đầu tiên nó nhìn thấy là khắp sân chùa nhuốm đầy máu. Nhìn ở giữa sân chuà, nó thấy nằm sóng soãi một con chuột hết sức vĩ đại—một con yêu tinh—lớn hơn cả con bò!

Nhưng ai đã giết nó? Không có người nào hoặc một một con vật nào ở đó cả. Thình lình cậu bé quan sát miệng của các con mèo—nơi các tấm hình nó vẽ hồi tối, có màu đỏ, và còn ướt máu. Thế là nó hiểu ra, con yêu tinh đã bị giết bởi những con mèo mà nó đã vẽ. Và cũng từ đó, nó bắt đầu hiểu vì sao vị sư già khôn ngoan đã nói với nó, “Tránh chỗ lớn;—tìm chỗ nhỏ.”

Về sau cậu bé trở thành một hoạ sĩ rất nổi tiếng. Một số con mèo cậu vẽ hiện vẫn còn trưng bày cho các du khách ở Nhật Bản.-

Dịch từ nguyên tác Anh ngữ “The Boy Who Drew Cats” của Lafcadio Hearn, trong tập truyện ngắn 75 Short Masterpieces, ấn bản 1961, do nhà xuất bản Bantam Books.

Trần Hiếu dịch